Zdrowe, zadbane zęby to nie tylko gwarant pięknego uśmiechu. Ich stan jest również bardzo ważny dla prawidłowego przebiegu ciąży i porodu oraz zdrowia dziecka.
Okres ciąży to czas, kiedy o zęby należy zadbać ze szczególną uwagą. Najlepiej przed planowaną ciążą udać się do stomatologa i sprawdzić, czy nie ma w zębach ubytków, dziur, chorób przyzębia, kamienia, czy plomby są szczelne. To ogromnie ważne, gdyż w jamie ustnej, w zakamarkach zębów, pod starymi plombami, w dziąsłach mogą mnożyć się bakterie. Kiedy przedostaną się one w głąb naszego organizmu, osłabiają go, atakują serce, nerki i stawy, a więc te organy, które są podstawą prawidłowej ciąży.
Zęby i dziąsła wymagają szczególnej opieki w okresie ciąży. W I trymestrze zachodzą zmiany w obrębie jamy ustnej, które dotyczą głównie dziąseł i nie powinny być traktowane jako symptom choroby, a raczej jako odpowiedź ze strony błony śluzowej jamy ustnej na zmiany hormonalne towarzyszące temu okresowi. Dziąsła stają się wówczas nieco obrzmiałe, czasami przy szczotkowaniu lekko krwawią. Z tych powodów lepiej wybierać do higieny jamy ustnej szczoteczkę o miękkim, syntetycznym, gęsto ułożonym włosiu. Szczotkować zęby należy po każdym posiłku, nawet tym niewielkim.
W okresie ciąży zaleca się stosowanie past do zębów, które wzmacniają szkliwo, najlepiej z hydroksyapatytem i związkami fluoru. Do czyszczenia przestrzeni między zębami należy używać nitek nowej generacji: pokrytych woskiem lub teflonem i nasączonych fluorem. Na koniec najlepiej wypłukać usta specjalną płukanką, która pozostawia na szkliwie ochronę antybakteryjną.
Istotnym elementem w codziennej higienie jamy ustnej jest oczyszczanie powierzchni języka, ponieważ gromadzący się na nim nalot zawiera drobnoustroje. Do czyszczenia powierzchni grzbietowej języka służą skrobaczki oraz specjalne szczoteczki.
Poranne nudności, które dotykają większość kobiet ciężarnych, nie są obojętne dla uzębienia. Podczas wymiotów do jamy ustnej dostaje się sok żołądkowy, który zawiera m.in. kwas solny. Ten z kolei niszczy szkliwo i powoduje nieodwracalne zniszczenia w jamie ustnej. Zęby stają się nadwrażliwe i podatne na próchnicę. Dlatego trzeba pamiętać, aby po każdych wymiotach od razu przepłukać usta specjalnym płynem, bezpiecznym dla kobiet w ciąży, a jeśli nie mamy go pod ręką, to chociaż samą wodą lub roztworem sody oczyszczonej (łyżeczka na szklankę przegotowanej, schłodzonej wody). Taki zabieg pozwoli zredukować destrukcyjne działanie soku żołądkowego.
Dieta w ciąży
Dieta ciężarnej powinna być bogata w białko, wapń, fluor, fosfor i witaminy (szczególnie D), gdyż to warunkuje nie tylko prawidłowy rozwój kośćca dziecka, ale również zawiązków zębów i ich mineralizację. Stąd ważna jest obecność w jadłospisie: jaj, nabiału, ryb, mięsa, roślin strączkowych, zielonych roślin liściastych oraz produktów pełnoziarnistych. Unikać natomiast należy słodyczy oraz podjadania między posiłkami, szczególnie po wieczornym myciu zębów oraz nocą, gdyż prowadzi to do odkładania płytki nazębnej i spadku pH w jamie ustnej. Słodzone napoje i soki lepiej zastąpić wodą mineralną niegazowaną. Objadanie się słodyczami osłabia formujące się przyszłe zęby dziecka. Ma także związek z tzw. programowaniem płodowym, dotyczącym ryzyka wystąpienia u dziecka nadciśnienia, cukrzycy, otyłości i miażdżycy.
Kobieta w ciąży powinna odwiedzać gabinet stomatologiczny przynajmniej raz na 3 miesiące. Najkorzystniej jest wyleczyć zęby przed zajściem w ciążę, lecz jeśli o tym zapomniałaś, to można to zrobić między 14. a 20. tygodniem. To najlepszy czas na leczenie stomatologiczne, ponieważ w tym okresie została zakończona organogeneza, a ryzyko porodu przedwczesnego jest niewielkie.
W I i III trymestrze ciąży lepiej unikać takich zabiegów i wykonywać tylko te konieczne. Dodatkowo w III trymestrze wizyty u dentysty powinny być w miarę krótkie, ze względu na możliwość wystąpienia zespołu żyły głównej dolnej – spadek ciśnienia w wyniku ucisku macicy na naczynia żylne. Aby tego uniknąć ciężarna powinna być ułożona w pozycji półleżącej.
Nie ma przeciwwskazań do stosowania znieczulenia stomatologicznego u ciężarnych. Kobieta jednak musi poinformować swojego dentystę o ciąży (a w późniejszym okresie o laktacji). Wówczas stomatolog zastosuje specjalny rodzaj znieczulenia, eliminujące choćby najmniejsze ryzyko pojawienia się skurczów macicy.
Ubytki próchnicze w uzębieniu kobiety w ciąży to nie tylko jej problem, mają one także związek z przyszłym uzębieniem dziecka. Jama ustna dziecka jest zaraz po urodzeniu jałowa. Osiedlające się w niej w ciągu kilku godzin bakterie pochodzą głównie od matki (z jej jamy ustnej). Bakterie próchnico twórcze pojawiają się w jamie ustnej dziecka z reguły po wyrznięciu się pierwszych zębów mlecznych. Niejednokrotnie, w związku z zaniedbanym stanem jamy ustnej matki, obecne u niej liczne bakterie chorobotwórcze trafiają do jamy ustnej dziecka wcześniej, zwiększając ryzyko próchnicy wczesnej w zębach mlecznych. Bakterie początkowo przylegają do błony śluzowej jamy ustnej, osiedlają się, czekają i rozmnażają, by po pojawieniu się z niej zębów mlecznych zaatakować je i spowodować wczesną próchnicę.