Wcześniak to dziecko, które przyszło na świat pomiędzy 22. a 37. tygodniem ciąży. Jego sprawność fizyczna, jak i umysłowa mogą być początkowo mniejsze niż u maluchów urodzonych o czasie – zaczynają mówić i chodzić później niż rówieśnicy. Jednak dzięki wsparciu medycznemu, odpowiednio prowadzonej rehabilitacji, a także troskliwej opiece ¾ wcześniaków po mniej więcej 2-3 latach wyrównuje opóźnienia w rozwoju.
Zgodnie z polskimi normami poród przed 22. tygodniem ciąży jest traktowany jako poronienie, ponieważ w tym okresie organizm malucha jest skrajnie niedojrzały i niestety nie ma szans na przeżycie. O porodzie przedwczesnym możemy powiedzieć, gdy dziecko przyjdzie na świat po 22. tygodniu.
Pierwsze tygodnie, a nawet miesiące, wcześniaki spędzają w szpitalu. Przez większość tego czasu maluch przechodzi liczne zabiegi, które poprawią jego byt, a czasem nawet ratują życie.
Niestety w tym okresie dziecko ma bardzo ubogie doświadczenia. Zamiast spacerów na świeżym powietrzu czy zabaw z mamą w domowym zaciszu, maluch słyszy tylko szum medycznych urządzeń, a jego świat ogranicza się do białych, szpitalnych ścian.
Warto wtedy być przy dziecku jak najczęściej. Twoja obecność jest dla niego bardzo ważna. Nawet gdy maluch jest w inkubatorze, możesz go głaskać, dotykać i przytulać. W ten sposób poczuje się kochany i bezpieczny. Dodatkowo przekażesz mu ze swojej skóry „domowe” bakterie, które wpływają pozytywnie na jego odporność.
Według specjalistów, wcześniaki, które są odwiedzane i pieszczone przez rodziców, znacznie lepiej się rozwijają. Dlatego zaleca się, by dziecko od samego początku miało kontakt z najbliższymi.
Aby dotknąć dziecko, musisz się do tego odpowiednio przygotować. Jeśli nosisz pierścionki lub bransoletki, koniecznie je zdejmij, a rękawy bluzki podwiń do łokci. Zanim włożysz ręce do inkubatora, musisz je dokładnie umyć.
Jeśli maluch nie jest zbyt chory, będziesz mogła go wyjąć z inkubatora i przytulić. Taki zabieg określa się jako kangurowanie. To doskonała metoda, która wpływa pozytywnie na dziecko. Maluch, słysząc Twój głos, bicie serca i czując ciepło Twojego ciała, szybciej rośnie, nabiera sił, jest spokojniejszy i lepiej się rozwija.
Bardzo wiele wcześniaków, szczególnie tych najmłodszych z niską masą urodzeniową, nie mogłoby samodzielnie żyć. Konieczny jest więc długi, czasem nawet kilkumiesięczny, pobyt w szpitalu, gdzie dziecko jest na stałe zaintubowane. W tym okresie w grę wchodzi także tylko karmienie dożylne.
To, kiedy maluch będzie mógł opuścić szpital, zależy od jego ogólnego stanu, a decyzję o tym podejmuje lekarz prowadzący. Powszechna jest tu zasada, że dziecko może wyjść do domu, dopiero wtedy, gdy potrafi samodzielnie oddychać i ssać, a jego waga przekroczyła wartość 2 kilogramów.
Po wyjściu ze szpitala konieczna będzie rehabilitacja, a także stała opieka specjalistyczna. Twój maluch będzie musiał chodzić na kontrole do neurologa i okulisty.
Rozwój somatyczny dotyczy przyrostu masy ciała dziecka - powiększania się obwodu klatki piersiowej i głowy. Ocenia się go poprzez porównanie wyników dziecka ze specjalnie opracowanymi normami.
Wcześniak rozwija się zupełnie inaczej niż noworodek urodzony o czasie. Z tego też powodu przy ocenie rozwoju dziecka lekarze zalecają stosowanie siatek centylowych dla wcześniaków. To wyjątkowo pożyteczne narzędzie, które pomaga w i kontroli rozwoju Twojego malucha, uwzględniając jego wiek płodowy. Z siatek centylowych możesz korzystać do trzeciego roku życia dziecka. Musisz jednak pamiętać, że w przypadku dużych odstępstw od normy, powinnaś zgłosić się do lekarza i poinformować o nieprawidłowościach, które zaobserwowałaś.
Zanim zaczniesz porównywać wyniki swojego dziecka z ogólnymi normami, powinnaś obliczyć najpierw tzw. wiek skorygowany. Aby to zrobić, musisz od wieku metrykalnego swojego przedwcześnie urodzonego malucha odejmij ilość tygodni, jakich brakowało do pełnej ciąży czyli do 40 tygodni.
Przykład: Jeśli Twoje dziecko urodziło się w 33. tygodniu ciąży, a od jego narodzin upłynęło 12. tygodni, to na siatce centylowej możesz określić wiek malucha jako 5. tygodni.
Warto pamiętać, że korzystając z siatek centylowych dla wcześniaków, powinnaś być bardzo uważna. Każdy maluch rozwija się nieco inaczej i zdarza się, że wyniki nie są miarodajne.
Ocena rozwoju psychoruchowego nie jest prosta. Zadaniem rodziców jest jednak stała obserwacja zachowań malucha. Twój niepokój powinno wzbudzić:
Takie zachowanie u wcześniaka może sugerować zaburzenia systemu nerwowego, a także poważne wady rozwojowe. Pamiętaj, że nie można bagatelizować niepokojących sygnałów, ponieważ szybka reakcja i wcześnie rozpoczęta rehabilitacja podnoszą szanse na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie malucha.
Gdy zauważysz jakieś opóźnienia czy nieprawidłowości, zawsze warto je skonsultować, ale nie trzeba wpadać w panikę, bo często takie czynności jak podnoszenie główki czy pierwsze kroki po prostu przychodzą z czasem, tak jak w przypadku dzieci urodzonych w terminie.
Dzieci urodzone przed czasem powinny pozostać pod stałą opieką neonatologa. Dzięki wnikliwej obserwacji lekarz może dostrzec nietypowe zachowania i skierować malucha w odpowiednim momencie do ortopedy bądź neurologa.
Dość często, nawet przy niewielkich nieprawidłowościach, lekarz neonatolog kieruje rodziców na instruktaż do fizjoterapeuty. Wpływ na jego decyzję ma również przebieg ciąży, szczególnie jeśli w jej trakcie wynikły jakieś problemy.
Podczas wizyty lekarz pokaże, w jaki sposób należy wykonywać ćwiczenia. Będziesz je musiała robić z dzieckiem codziennie w domu. W ten sposób usprawnisz malucha oraz wyćwiczysz w nim prawidłowy schemat ruchowy. Umożliwi mu to zdobywanie nowych umiejętności oraz prawidłowy rozwój.
Żadna medyczna aparatura nie jest w stanie zapewnić dziecku lepszych warunków do rozwoju niż łono kobiety. Dlatego im więcej czasu maluch spędzi w brzuchu matki, tym większa szansa, że urodzi się w pełni zdrowy.
W przypadku wcześniaków każdy dzień jest na wagę złota, szczególnie, że lista powikłań, jakie mogą dotknąć przedwcześnie urodzonego malucha, jest naprawdę długa: od uszkodzeń neurologicznych i kardiologicznych, po niewydolność oddechową. Powszechne jest również krwawienie dokomorowe, które może skutkować poważnymi zaburzeniami rozwojowymi, jak upośledzenie umysłowe czy dziecięce porażenie mózgowe. Z tego powodu warto walczyć o podtrzymanie ciąży jak najdłużej się da.