Zaburzenia integracji sensorycznej mają wpływ na zachowanie, uczenie się i życie codzienne dziecka. Mogą być dużą przeszkodą w prawidłowym rozwoju dziecka, wpływać na relacje społeczne i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Warto wiedzieć, czym są zaburzenia integracji sensorycznej, jak je rozpoznać i jak pomóc dziecku.

Kształtowanie integracji sensorycznej, wraz z rozwojem polega na stopniowym budowaniu zintegrowanego układu, który pomaga odbierać i przetwarzać prawidłowo bodźce sensoryczne. Proces ten odbywa się w kilku etapach i trwa od okresu życia płodowego do 7 roku życia, z czego najintensywniejszy rozwój przypada do 3 roku życia dziecka. Zaburzenia integracji sensorycznej (skrót SI po ang.) powodują niewłaściwe przetwarzanie bodźców sensorycznych, co utrudnia codzienne funkcjonowanie, rozwój emocjonalny, nawiązywanie relacji społecznych.

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci

Często dzieci z zaburzeniami SI postrzegane są jako nadpobudliwe, złośliwe, krzykliwe, płaczliwe lub zupełnie przeciwnie – strachliwe, aspołeczne, izolujące się, nie biorące udziału w zabawach, niezdarne. Niewłaściwe przetwarzanie i integrowanie bodźców mogą utrudniać codzienne czynności takie np. jak ubieranie się, mycie, czesanie. Dzieci z zaburzeniami SI mogą być wrażliwe na metki, nie chcą zakładać ubrań, dokonywać czynności higienicznych związanych z koniecznością dotyku, takie jak obcinanie paznokci, włosów. mogą one unikać przytulania się, bać się upadku, dźwięków takich jak dźwięk odkurzacza czy suszarki. Zdarza się, że histerycznie reagują na chodzenie na boso, chcą szybko umyć ręce zabrudzone na przykład piaskiem, jedzeniem, farbą. Mogą także mylić kierunki, mieć problemy z koncentracją i mówieniem.

Specjaliści, zaburzenia integracji sensorycznej dzielą na trzy główne kategorie:

• Zaburzenia modulacji sensorycznej
• Zaburzenia zróżnicowania sensorycznego
• Zaburzenia ruchowe o podłożu sensorycznym

Zaburzenia modulacji sensorycznej, określają rodzaj reakcji na odbiór wrażenia - dotyczy to wzmacniania reakcji na bodziec (pobudzania) lub wyciszania reakcji na bodziec (wyhamowywania). Dzieci mogą reagować nadreaktywnie (nadwrażliwość) unikaniem wrażeń sensorycznych i podreaktywnie (podwrażliwość) poszukiwaniem wrażeń sensorycznych. Oznacza to, że dziecko z dysfunkcją SI nadwrażliwe ruchowo odbiera bodźce znacznie intensywniej niż inne osoby co może powodować, że na przykład unika zapachów, czuje, że je drażnią mocno, dekoncentrują. Dziecko podreaktywne odbiera bodźce znacznie mniej intensywnie co inne osoby, co może powodować, że nie zdaje sobie sprawy z oddziaływania niektórych bodźców np. Potrzebuje dużo bardziej intensywny bodziec, aby go poczuć. Dlatego sprawia wrażenie, że nie czuje brzydkiego zapachu, który czują inni. Dziecko poszukujące wrażeń sensorycznych, celowo dąży do wyszukiwania intensywnych bodźców, bo potrzebuje ich, aby lepiej wszystko odczuwać. Poszukuje bodźców z różnych zmysłów (systemów sensorycznych) zapachów.

Zaburzenia dyskryminacji sensorycznej powodują trudności w interpretowaniu informacji o położeniu ciała w przestrzeni, cech ruchu.Dzieci mogą mieć trudności w różnicowaniu wrażeń, dotykowych, wzrokowych, słuchowych. Może to objawiać się brakiem świadomości własnego ciała. Dziecko może mieć trudności z określeniem miejsca, gdzie zostało dotknięte, co go boli, czy jest to ciepłe czy zimne, ile siły należy użyć na przykład, aby pokroić jedzenie czy narysować kredką rysunek. Może nie zauważać podobieństw między dźwiękami, szczegółami czy elementami na obrazku.
W przypadku problemów motorycznych o podłożu sensorycznym u dziecka mogą wystąpić problemy z koordynacją ruchową: w obrębie całego ciała lub jego części. Przejawia się to np. poprzez utratę równowagi, przewracanie się bez przyczyny, trudnością w wykonaniu prostych czynności na przykład obiema rękami jednocześnie, takimi jak złapanie piłki, jednoczesne nalewanie napoju i trzymanie szklanki. Dziecko może także mieć trudności w piciu przez słomkę, i problemy z mówieniem.

Może mieć również problemy wykonując ruch naprzemienny. Często są trudności w jakości ruchu, zakres ruchu jest niepełny, tempo pracy może być za szybkie lub za wolne. Mogą pojawić się trudności z przekraczaniem linii środkowej ciała, która jest ważna np. kiedy piszemy. Mogą być trudności z izolowaniem pracy poszczególnych części ciała, co może prowadzić do tego, że całe ciało porusza się w sposób nieskoordynowany. Bardzo ważna jest również umiejętność planowania motorycznego, czyli tego jak krok po kroku ma wyglądać dana czynność. Osoby, które nie mają tego problemu, wykonują czynności automatycznie nie zastanawiając się z ilu sekwencji składa się dana czynność np. zwykle mycie rąk – wchodzę do łazienki, zapalam światło, podchodzę do umywalki, podciągam rękawy, odkręcam wodę, reguluje temperaturę, ustawiam siłę strumienia, nabieram mydło, mydlę ręce, spłukuje ręce, zakręcam wodę, wycieram ręce, odwieszam ręcznik, gaszę światło, zamykam drzwi. Są dzieci, które zawieszają się przy wykonywaniu czynności, bo zapominają o jakiejś sekwencji. A gdy problem jest poważniejszy, w ogóle nie wiedzą, jak wykonywać różne czynności, zwłaszcza gdy nie są one wyuczone i często wykonywane.

Przyczyny

Przyczyn nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców sensorycznych doszukuje się w czynnikach genetycznych, prenatalnych i okołoporodowych jak również środowiskowych. Długotrwała deprywacja sensoryczna też może powodować zaburzenia si.. Obejmuje około 10-15% dzieci, zwłaszcza urodzonych przedwcześnie, bliźniaków, z niską masą urodzeniową, dzieci urodzonych poprzez cesarskie cięcie. Te są w grupie ryzyka i rodzice powinni być czujni pod tym względem obserwując różne zachowania dziecka. Przyczynami zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci mogą być też palenie i picie alkoholu w trakcie ciąży przez matkę, żółtaczka noworodka i jego długa hospitalizacja. 

Jak pomóc dziecku z zaburzeniami SI?

Problemów z integracją sensoryczną nie wolno bagatelizować (dzieci z nich nie wyrastają i same nie przechodzą. Trzeba poddać dziecko terapii). Są ogromną trudnością dla dziecka, przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu, w nauce, mogą zaburzać emocje, powodują poczucie osamotnienia i wykluczenia. Dzieci pozostawione bez profesjonalnej pomocy, mogą pogłębiać dysfunkcje, sprawiać jeszcze większe trudności w wieku wczesnoszkolnym i dorosłym. Do stwierdzenia zaburzeń SI potrzebna jest diagnoza na podstawie przeprowadzonych badań, a następnie profesjonalna terapia z jednoczesnymi oddziaływaniami w domu.