Wraz z początkiem ciąży rozpoczyna się okres 1000 pierwszych dni życia dziecka. To właśnie wtedy. Od poczęcia do około 3 urodzin, najbardziej intensywnie rozwija się jego organizm: dojrzewa odporność, kształtuje się mózg oraz wzrok. Jak dbać o jego odporność w tym czasie? 

Rozwój układu odpornościowego dziecka 

Po narodzinach organy układu odpornościowego są już wykształcone, ale sam układ wciąż jest niedojrzały. Będzie dojrzewać i rozwijać się jeszcze przez długie lata – pełną odporność dziecko osiągnie dopiero w wieku 12 – 15 lat. Od tego jak silny będzie układ odpornościowy, zależy prawidłowy rozwój dziecka i stan jego zdrowia w przyszłości. 

Układ odpornościowy rozwija się najintensywniej do 3. roku życia

1000 pierwszych dni to niepowtarzalny czas, gdy dziecko rozwija się najszybciej w całym swoim życiu. Dotyczy to także układu odpornościowego, który uczy się, jak rozpoznawać zagrożenia, odpowiednio na nie reagować, a także zapamiętywać przebyte infekcje, by w przyszłości podjąć z nimi skuteczną walkę. Jednocześnie układ odpornościowy uczy się, jak rozpoznawać i tolerować pożyteczne bakterie, odpowiedzialne za funkcjonowanie organizmu.

Czym jest odporność?

Układ odpornościowy to inteligentny system wysoko wyspecjalizowanych komórek, tkanek i narządów, które znajdują się w całym organizmie i współdziałają ze sobą na bardzo wielu poziomach. 

Każdy człowiek ma dwa systemy obronne: odporność wrodzoną i nabytą. Wrodzoną, jak wskazuje nazwa, mamy już od urodzenia i nie ulega ona zmianom podczas całego życia. Odporność nabyta wykształca się wtedy, gdy organizm podlega działaniu różnego rodzajów wirusów i bakterii. 

Choć układ odpornościowy składa się z wielu elementów, jego bardzo istotną częścią jest przewód pokarmowy. Pomiędzy układem pokarmowym a odpornościowym istnieje bardzo silny związek. To tutaj znajduje się od 70% - 80% wszystkich komórek odpornościowych.

W rozwoju odporności ogromną rolę pełnią mikroorganizmy zasiedlające jelita – mikrobiota jelitowe. Jej skład i funkcjonowanie, a tym samym wpływ na odporność, zależą przede wszystkim od sposobu żywienia.

Najbardziej korzystne dla mikrobioty jelitowej, a tym samym dla rozwoju odporności, jest  karmienie piersią. Mleko mamy zawiera bowiem unikalne składniki, którymi żywią się dobre bakterie zamieszkujące jelita.

Dlaczego odporność jest tak ważna?

Gdy dziecko przychodzi na świat, z przyjaznego i sterylnego środowiska trafia prosto do świata pełnego wyzwań, z którymi musi się zmierzyć już od pierwszych sekund życia.

W okresie ciąży jego naturalną ochronę stanowią m.in. łożysko, płyn owodniowy oraz przeciwciała otrzymane od mamy (będą one chronić niemowlę przez 12 tygodni życia, po czym zaczną stopniowo zanikać). Po narodzinach już od pierwszych chwil organizm dziecka styka się z wszechobecnymi bakteriami, wirusami, pasożytami i mnóstwem innych patogenów. Aby jak najszybciej uodpornić się na ich szkodliwe działanie, musi intensywnie rozwijać i doskonalić mechanizmy odpornościowe. Silny układ odpornościowy to podstawa, by Twoje dziecko mogło prawidłowo się rozwijać i odpowiedzieć na wyzwania otaczającego świata. Z odporności, którą pomagasz mu budować dziś, będzie czerpać korzyści przez całe życie. 

Wspieranie odporności dziecka w czasie ciąży

Kształtowanie się układu odpornościowego rozpoczyna się na długo przed przyjściem dziecka na świat. Już w okresie życia płodowego organizm dziecka otrzymuje od mamy cenne przeciwciała, które przenikają do jego krwi przez łożysko. Zaczyna wytwarzać także własne przeciwciała oraz komórki odpornościowe, niezbędne do obrony podczas pierwszego kontaktu z patogenami. 

Aby aktywnie wspierać rozwój układu odpornościowego dziecka już podczas  ciąży, przyszła mama powinna myśleć o… sobie. Warto unikać stresu  i zadbać o dobre samopoczucie, ponieważ ma to dobroczynny wpływ na dobro dziecka. Pomocą na pewno będzie wsparcie taty w codziennych obowiązkach i przygotowaniach do narodzin. 

Istotna jest także wartościowa i zbilansowana dieta mamy, bogata w składniki ważne dla układu odpornościowego:

• Witamina A: pełni istotną funkcję w dojrzewaniu i różnicowaniu komórek układu odpornościowego (limfocytów, monocytów, neutrofili),
• Witamina C: stymuluje limfocyty, naturalne komórki obronne, chroni organizm przed wolnymi rodnikami, bierze udział w ograniczeniu zasięgu procesów zapalnych,
• Witamina D: bierze udział w produkcji i aktywności naturalnych komórek obronnych oraz powstawaniu makrofagów – komórek układu odpornościowego, które wchłaniają i trawią patogeny (czynniki wywołujące chorobę).
• Żelazo: bierze udział w utrzymaniu odporności polegającej na uwalnianiu przeciwciał i produkującej obronne toksyny. 

Wspieranie odporności dziecka po narodzinach 

Sposób żywienia dziecka jest kluczowy dla rozwoju odporności, ale Rodzice mogą zrobić dużo więcej! Układ odpornościowy Waszego dziecka wymaga ciągłego „treningu”. Każdego dnia macie szansę, by zapewnić mu okazję do nauki:

• Chodźcie z dzieckiem na spacery, niezależnie od pogody. Jeśli mieszkacie w okolicy zagrożonej smogiem, przed wyjściem sprawdźcie, czy jego poziom nie jest zbyt wysoki.
• Unikajcie przegrzewania dziecka oraz pomieszczeń, w których przebywa. Ubierajcie malucha adekwatnie do temperatury otoczenia.
• Dbajcie o aktywność fizyczną! Uczcie dziecko pływania – to wspaniale ćwiczenie i trening odporności.
• Zapewniajcie dziecku swobodę w odkrywaniu świat, bo każde doświadczenie uczy je pokonywać przeszkody i czyni silniejszym. 
• Pamiętajcie o przestrzeganiu zaleconych terminów szczepień.

Odporność mleka mamy

Można powiedzieć że dzieci „wysysają” odporność wraz z mlekiem mamy. Naturalny pokarm ma wyjątkowe właściwości odżywcze oraz ochronne. Karmienie piersią wspomaga dojrzewanie i rozwój układu odpornościowego dziecka. W pierwszych miesiącach po przyjściu dziecka na świat (gdy jego odporność jest jeszcze słaba), to właśnie mleko mamy zapewnia naturalną ochronę przed infekcjami. Zawiera bowiem szereg czynników odpornościowych m.in. przeciwciała.

Siara, czyli pierwsze mleko, to niepowtarzalny koncentrat najpotrzebniejszych dziecku składników:

• Ma więcej białka i składników mineralnych, a mniej tłuszczów i laktozy niż dojrzałe mleko mamy,
• Pomaga w oddaniu tzw. smółki (pierwszego stolca), wraz z która usuwana jest z organizmu bilirubina mogąca być przyczyną żółtaczki,
• Ze względu na ogromną ilość przeciwciał wspiera funkcjonowanie niedojrzałego układu odpornościowego noworodka.

Zadbaj o to, byś mogła nią nakarmić swoje dziecko. Siara wydzielana jest do 4.-6. dnia po porodzie. Mleko, którym mama karmi dziecko między 7. a 14. Dniem od porodu to tzw. mleko przejściowe, po 2 tygodniach po porodzie zamienia się ono w mleko dojrzałe. 

Mleko mamy zawiera wszystkie niezbędne dziecku składniki odżywcze. Wiele z nich ma kluczowe znaczenie dla rozwoju odporności. U dzieci karmionych piersią następuje szybkie namnażanie korzystnych dla układu pokarmowego bakterii. Dodatkowo także produkty fermentacji tych bakterii mogą wspierać funkcjonowanie układu odpornościowego.